Jaap
Oudes is geboren op 1 februari 1926 en overleden in 1998 in Alkmaar. De nalatenschap van deze kunstenaar is een
collectie van prachtige tekeningen die in vele kleuren volkscultuur nauwkeurig
tot leven brengt.
Drie koningen in Gent
Tot
welke stroming het werk van deze kunstenaar kan toegeschreven, is een vraag die
kunstliefhebbers en -kenners zich stellen. Zijn onderwerpen zijn nauw verwant aan de naïeve schilderkunst.
Zijn
vader, een bekende Alkmaarse schilder, was autodidact en adviseerde zijn zoon
geen tekenopleiding te gaan volgen toen hij daar om vroeg. Zijn visie Leren is afleren. Jaap Oudes accepteerde het besluit van
zijn vader en ging met intens enthousiasme en ongebreidelde fantasie aan de
slag. Met een scherp waarnemingsvermogen zette hij zijn figuurtjes in allerlei tafrelen
met vaak het Westfries landschap als decor op papier.
Zaanse Molen (Zaandijk )
Voor Jaap Oudes was de kunst een spontane
opwelling. Kunstopleidingen zou de waarlijk, originele kunstenaar alleen maar
bederven en waren voor Dirk en Jaap Oudes een bewuste keuze deze niet te
volgen. Zij omarmden de "l' art pour l' art "
opvatting. Wat binnen deze opvatting vooral wordt gewaardeerd is een
kunstwerk met originaliteit, spontaneïteit, verbeelding, intuïtie en
authenciteit. Eigenschappen die gewoonlijk ook worden geassocieerd met het werk
van primitieven. De kunst was voor de kunstenaar “a way of life”. Hij
werkte vanuit zijn hart en had geen behoefte bij officiële kunstcircuits
te behoren.
Begijnhof
Ontegenzeggelijk
speelden de folklore, volkscultuur en -tradities een belangrijke rol in het
werk van de kunstenaar. De inspiratie daarvoor vond hij al tijdens zijn
afgezonderd verblijf in een kelder in zijn ouderlijk huis gedurende de
Oorlogsjaren 1940-1945. Zijn ouders waren bang voor een oproep dat hun enige
zoon in Duitsland te werk zou worden gesteld. Ondergedoken in deze ruimte begon
Jaap Oudes de tijd te doden met tekenen en lezen. Zo las hij o.a boeken van de Vlaamse “volksschrijver”
Felix Timmermans. Het boek over de avonturen van de Pallieter fascineerde de
jeugdige Jaap Oudes enorm. Ook begon hij het werk van Pieter Brueghel de Oude
te kopieren. Brueghel schilderde landschappen en religieuze thema’s. Thema’s
die regelmatig terugkeren in het werk van Jaap Oudes.
In eerste instantie gebruikte de kunstenaar
pastel, olieverf en aquarel. Rond 1954 ontdekte hij dat je met kleurpotlood grote
tekeningen kon maken en dat dit het materiaal was waarin hij zich het best kon
uiten. Werken met olieverf vond hij te veel gedoe. Het maakte vlekken en aan
kwasten schoonmaken had hij een hekel. Aan een tekening werd meestal een aantal maanden gewerkt. In
één tekening vertelde hij verschillende verhalen die met elkaar zijn verbonden.
Hij tekende en schetste overal, altijd op weg met potlood en papier en maakt
detailtekeningetjes vooraf. Op geheel eigen manier legde hij zijn
emotionele ervaringen vast. De composities werden met uitzonderlijk veel plezier, vaak
humoristisch, weergegeven. Zonder aarzeling zette hij zijn beelden op
papier, plaatste het in het juiste vlak en met verfijnd kleurgebruik
bracht hij ordening in zijn werk
Vlucht door het duin
Jaap
Oudes woonde en werkte zijn gehele leven in Ouddorp in Noord-Holland. Zijn
creaties spelen zich af aan de Noordzeekust, van Vlissingen tot Terschelling.
Ook de charme van Waalse steden zijn terug te vinden in zijn tekeningen. Op
spontane wijze en met kinderlijk plezier drukte de tekenaar zijn verbeeldingen
uit; kermis, carnaval, draaimolens, reuzenoptocht, circus, volksfeest, bruiloft
en begrafenis enz. Een schouwtoneel vol
met vrolijke mensen en altijd met humor gebracht.
Dromen van Cocagne
De
“verhalen” die Jaap Oudes onophoudelijk tekende gaan over een wereld zoals hij
die graag zag. Een wereld waarin het altijd feest is, de lucht helder blauw en
iedereen tevreden. Elke tekening is een droom, een vertelling met personages en
figuurtjes die een constante uitbeelding vormen. Door de veelheid van de
“voorstelling” raak je in eerste instantie het overzicht kwijt wat de
kunstenaar laat zien. De uitstraling van de fantasierijke beelden vragen echter
keer op keer er naar te kijken omdat je steeds weer iets nieuws ontdekt. Een
niet altijd te doorgronden droomwereld
vol vrolijkheid en symbolieken neergezet met een bewonderenswaardige precisie.
Jaap
Oudes bleef een eenling in de kunst. Timmerde niet aan de weg bekend te worden.
Hij hield zich afzijdig van het lokale kunstenaarscircuit. Het zou recht doen
aan zijn werk als er in de nabije toekomst een instelling zich aandiende een
mooie overzichtstentoonstelling samen te stellen van de unieke
kleurpotloodtekeningen van Jaap Oudes. Weinig kunstenaars maken gebruik voor
hun werk van het kleurpotlood. Het werk van Oudes laat die kunst in al zijn
facetten zien, zowel in techniek als in beeld.
Circus Krone in Alkmaar
In
1986 waren er Solotentoonstellingen in het Helmond Gemeente Museum, Mechelen
Museum De Zalm en het Westfries Museum in Hoorn
PUBLICATIES
“Noordhollandse Naïeven in Hoorn”- catalogus Westfries
Museum / Culturele Raad Noord-Holland -15 juni-31 augustus 1972 .
“Jaap Oudes
,tekeningen “, catalogus reizende expositie Westfries Museum Hoorn, Museum De
Zalm Mechelen, Gemeentemuseum Helmond-
Alphen 1986.
“Dromen van
Cocagne ,middeleeuwse fantasieën over het volmaakte leven” -Dr. Herman Pleij
-Amsterdam 1997.
“Dromen van Cocagne, kunstenaar
Jaap Oudes geïnspireerd door Nederlandse en Vlaamse volkscultuur”- Dr. Albert van der
Zeijden,Traditie jaargang 15, nr 3 -najaar 2009
“Literair kunstenaar Jaap Oudes”-
Nikki de Jong -ongepubliceerde scriptie Universiteit van Utrecht 2012.
“Jaap Oudes, Kleurrijk Kunstenaar”- Stichting Dirk en Jaap
Oudes - Tilburg 2009?.
“Westfriesland Oud
& Nieuw-81e Jaarboek Westfries Genootschap - Alkmaar 2014.
“Stichting Dirk en Jaap Oudes” Deze stichting beheert het grootste deel
van het omvangrijke oeuvre van Dirk en
Jaap Oudes . Daarbij is werk van Jaap Oudes te vinden in de vaste collectie van
het Westfries Museum te Hoorn en in een aantal particuliere verzamelingen
waaronder Gemeente Bergen NH.
